文献（藏文部分）

四、文献

（一）总论

文献方面的总体研究涉及文献的抢救、整理、出版和研究的全面工作，比如在藏文古籍文献的整理和出版方面，西藏藏文古籍出版社经过几十年的努力取得了显著的成就，其中尤以《雪域文库》丛书最具代表性。普琼旺堆（བུ་ཆུང་དབང་འདུས།）在《藏文古籍出版事业发展历程——兼论〈雪域文库〉》（བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་ཁྲོད་ཀྱི་《གངས་ཅན་རིག་མཛོད།》《西藏研究》第 3期）一文中，对西藏藏文古籍出版社的建立过程、“雪域文库”丛书的出版过程、全国藏文文献古籍出版成就、“雪域文库”丛书的特点等做了阐述，在此基础上就藏文古籍的分类进行了分析。文章最后对藏文古籍出版的未来发展趋势进行了展望，认为数据化是古藏文文献整理保护和发展的必然趋势，需要从业者早日做好各方面的准备。

阿华（ཨ་དཔའ་ངག་དབང་དཔལ་ལྡན།）的《藏族传统文化与藏文古籍目录研究》（བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་དང་བོད་ཡིག་གནའ་དཔེའི་དཀར་ཆག་སྐོར་གྱི་ཞིབ་འཇུག་གི་རིན་ཐང་གླེང་བ།《中国藏学》第 2期）一文在介绍《北京地区藏文古籍目录大全》一书的基础上，重点探讨了藏文古籍的抢救、整理、编目、研究和出版对继承和发展藏族传统文化的重要意义。文章指出，北京地区所藏藏文文献涉及藏族历史文化的各个方面，充分说明北京在历史上集多元文化于一体的地缘中心特征。

桑德（ཚངས་སྲས་དགྱེས་པའི་ལང་ཚོ།）的《略论〈中华大典·藏文卷〉项目的文献价值及社会意义》（བོད་ཀྱི་རིག་མཛོད་ཆེན་མོ་སྡུད་སྒྲིག་པར་བསྐྲུན་བྱ་བའི་ལས་གཞིའི་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་ཚན་ཁ་དང་ཕན་ཡོན་སྐོར་བརྗོད་པ།《青海民族大学学报》第 2期）一文对国家重点项目《中华大典·藏文卷》的立项由来、收录内容、体系结构、文献价值、社会意义等进行了介绍，在此基础上探讨了藏文文献的整理、出版与继承、发展藏族传统文化的关系。

（二）敦煌文献

敦煌古藏文历史文书研究一直以来都是藏史研究，特别是吐蕃史研究的重点，本年度这一领域的研究依然成绩斐然。首先要提到的就是对文献的解读和辨析，完么才让（པདྨ་ཚེ་རིང་།）的《新发现的一部敦煌藏文古诗研究》（གསར་དུ་རྙེད་པའི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ཁྲོད་ཀྱི་མགུར་གླུར་དཔྱད་པ།《青海民族大学学报》第 3期）一文对新发现的敦煌文书 P.T.1196号藏文古诗进行了初步研究。文章发布了录文并做了解题，在此基础上重点分析了诗歌的内容和当时历史背景的关系，指出诗歌的作者是大臣韦囊协达赞的子孙，表达了吐蕃豪门在社会局势急剧变化的过程中对自己命运的思考。

多旦（སྟོབས་ལྡན།）的《敦煌文献中娘·曾古所吟之歌的误抄现象及其相关问题考释 》（ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་P.T.1287ཁྲོད་ཀྱི་མྱང་ཙེང་སྐུས་བླངས་པའི་མགུར་ཚིག་གི་ཡི་གེ་བཤུས་སྐྱོན་སྐོར་གྱི་གནད་དོན་འགའ་གླེང་བ།《西藏研究》第 3期）一文认为，敦煌古藏文历史文献 P.T.1287中收有两首娘·曾古之歌，对这两段诗歌的注释，后期多有不同，究其原因，其实是忽视了原文的误抄现象。文章根据当时诗歌的基本格式、比喻特点和主要内容，认为这两首诗歌原文有遗漏和误抄现象，如果补上其间的句子，不仅韵律、比喻能够前后连贯，所表达的内容也会比较完整。

普日·南拉才让（རྨོག་རུ་གནམ་ལྷ་ཚེ་རིང་།）的《结合敦煌文献解析吐蕃赞普“གནམ་རི་སྲོང་བཙན”之“རི”字词源 》（ཏུན་ཧོང་གཏེར་ཡིག་དང་འབྲེལ་ནས་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་མཚན་ལས་བྱུང་བའི་རི་ཡིག་གི་ཁུངས་ལ་གསར་དུ་དཔྱད་པ།《西藏研究》第 3期）一文，用语言学的方法探讨吐蕃赞普松赞干布之父囊日松赞即“གནམ་རི་སྲོང་བཙན”之“རི”字的来源。文章通过文献对比和藏语语音发展规律的探索，认为“གནམ་རི་སྲོང་བཙན”之“རི”字的来源是古代赞普尊号中经常出现的“ཁྲི”字，从不同的文献记载可以证明相关尊号有“རི”“ཁྲི”两字混用情况。而从语音学的角度看，这一点说明古藏语中通常将每个字的所有组成部分分解来读，而在其后的发展过程中，很多读音都做了简化和合并。

万玛才让（སྒང་བ་པད་མ་ཚེ་རིང་།）的《法藏敦煌文献古藏文契约文书 P.T.1094初探 》（ཧྥ་རན་སིར་ཉར་ཚགས་བྱས་པའི་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཡིག་རྙིང་ལས་གན་རྒྱའི་གཞུང་ཡིག་ P.T.1094 ལ་ཐོག་མར་དཔྱད་པ།《西藏研究》第 4期）一文对 P.T.1094号古藏文契约文书进行了研究，作者在简述敦煌古藏文契约文书基本状况的基础上，就P.T.1094号文书的形成时间、地点、内容、落款进行了研究，特别对落款处的印章提出了自己的观点，指出所盖之印不是 4个而是 8个，皆为参与订立契约的当事方和见证人之印。

李加东智（བསེ་ཆང་ཀླུ་རྒྱལ་དོན་གྲུབ།）的《敦煌文献中的大延茫布支及其侄孙》（ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས་བྱུང་བའི་ད་རྒྱལ་མང་པོ་རྗེ་དང་ཁོང་གི་དབོན་སྲས་སྐོར་རགས་ཙམ་དཔྱད་པ།《攀登》第 1期）一文对敦煌本吐蕃历史文书《大事纪年》中出现的三位大延茫布支进行了分析，认为文书中的大延茫布支、坌大延赤松和坌大延赞松三人皆出自一家，对吐蕃王朝的内政外交的稳定和发展作出了积极的贡献。

在文献价值分析和翻译利用方面，达琼（པད་གཞུང་ཟླ་བ་ཆུང་བདག）的《略论P.T.1288大事纪年之史料内容价值》（P.T.1288དོན་ཆེན་གནད་བསྡུས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་ནང་འཁོད་པའི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱུ་ཆའི་རིན་ཐང་སྐོར་རགས་ཙམ་གླེང་བ།《中国藏学》第 3期）一文以敦煌本吐蕃历史文书中著名的 P.T.1288号《大事纪年》为研究对象，围绕葬礼、大论、会盟、遣使、联姻、地名等六个专题，对《大事纪年》中的相关记载进行了分类整理和综合分析，旨在进一步挖掘这份文书的史料价值。

扎巴（བཀྲ་བྷ།）的《吐蕃赞普都松芒布结道歌汉译本若干质疑》（ཁྲི་འདུས་སྲོང་གི་མགུར་གླུ་རྒྱ་འགྱུར་མའི་འགྱུར་ཡིག་ཐད་ཀྱི་དོགས་གཞི་འགའ་གླེང་བ།《西藏研究》第 4期）一文对敦煌本吐蕃历史文书《赞普传记》中赤都松之歌的汉译进行了对比研究。《赞普传记》中赤都松之歌，是赞普立志铲除专权的噶尔家族之歌，目前有 3种汉译版本。作者以藏文原文为基础，从词、句、意三个方面对不同汉译本的缺陷进行了分析，提出了自己的观点。

德格吉（གདུགས་དཀར་སྐྱིད།）的《在法国国家图书馆阅读敦煌古藏文文献的几点体会》（ཧྥ་རན་སི་རྒྱལ་ཁབ་དཔེ་མཛོད་ཁང་དུ་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཡིག་རྙིང་བཀླགས་པའི་མྱོང་བ་རགས་ཙམ་བརྗོད་པ།《攀登》第 4期）一文通过实地参阅法国国家图书馆阅读敦煌古藏文文献的经历，较为详细地介绍了法藏敦煌古藏文文献的基本状况、特点和研究进度。

（三）历史文献

从文献的基本特征来看，历史文献的内容分类相对较杂，除了史籍文献，还会涉及宗教史、文化史、经济史等内容，而作为史料，其文献价值异常珍贵。本年度的历史文献研究，既有对新发现文献的解读，又有对传统文献的进一步深入研究。

新发现文献方面，元朝时期，西藏地方正式纳入中央政府的行政管辖，作为朝廷的代表，金字使者经常往来于大都和西藏之间，起到上传下达的作用。正如萨迦班智达在《致蕃人书》中提醒的那样，金字使者在上传下达中既能秉公办事，亦会徇私枉法。卡岗·扎西才让（ཁ་སྒང་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་།）的《解读元朝金字使者到古格地区所犯罪行的一份投诉书》（ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གསེར་ཡིག་པས་གུ་གེའི་ས་ཆར་བརྡབ་གསིག་བཏང་བའི་གཏུག་ཡིག་ཅིག་མཚམས་སྦྱོར་དབྱེ་ཞིབ།《西藏研究》第 1期）一文，介绍了一篇当时阿里古格地区投诉金字使者罪行的诉状，为作者发现于托林寺的一篇珍贵的文献。作者录下诉状原文后就其中的相关疑难名词做出解释，并以现今通俗的语言将其完整转录。诉状显然出自古格一个地方首领之手，控诉北方来的金字使者如何听信谗言、行事跋扈，私自增加乌拉并当众惩罚、羞辱、威胁控诉人的罪行。

传统文献解读方面，直到敦煌古藏文历史文书现世之前，藏文传统史籍一直认定金城公主是吐蕃赞普赤松德赞的母亲，而那囊萨是一个意在夺子的阴谋家，包括《巴协》在内的史书还记载了一个“两母争儿”的故事。更藏（གུང་སྲོང་།）和西合多（ཕྱག་རྡོར།）的《经典古籍〈巴协〉〈贤愚经〉和〈列王纪〉文化影响之比较研究——以三个经典中的〈两母争儿〉故事为例》（༼ སྦ་བཞེད་ ༽ དང་༼  མདོ་མཛངས་བླུན་  ༽༼  ཡ་ཧུ་དའི་ལོ་རྒྱུས་  ༽བཅས་གསུམ་གྱི་ཐོག་མའི་དཔྱད་བསྡུར།——མ་གཉིས་ཀྱིས་བུ་གཅིག་བརྩད་པའི་རིག་པ་བརྟག་ཚུལ་ལས་འཕྲོས་པའི་གླེང་སློང་།《西藏研究》第 2期）一文，对藏文史籍《巴协》和古印度文献《贤愚经》、古波斯文献《列王纪》中类似的“两母争儿”故事进行了对比研究，认为虽然很难确认故事原型究竟来源于何处，在文化的相互交流中是谁借鉴了谁，但不可否认的是，古代西藏与周边民族的文化交流是长期的、活跃的，这也是藏族文化在历史上得到蓬勃发展的原因之一。

杨毛措（གཡང་མོ་མཚོ།）的《汉文历史古籍记载的吐蕃王统简介》（རྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་ ཡིག་རྙིང་དུ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོའི་གདུང་ཁུངས་ཇི་ལྟར་འཁོད་ཚུལ་དང་དེར་འབྲེལ་གྱི་དཔྱད་པ་རེ་གཉིས།《攀登》第 4期）一文，就《通典》等汉文史籍对吐蕃王统的来源——樊尼为吐蕃首王的说法进行了辨析，指出在史书编纂中将事迹类似的两个人误认作一个人，而“自天神而为人主”的思想深受苯教的影响。到了新旧《唐书》，尽管依旧坚持吐蕃赞普始于樊尼说，但天神思想逐渐消减，原因就是佛教在吐蕃的兴起以及唐蕃互动的结果。

宗教历史文献方面，更尕易西（ཀུན་དགའ་ཡེ་ཤེས།）的《关于白琼世系的两部古藏文文献对比研究》（རྒྱལ་ཁྱུང་དཀར་པོའི་གདུང་རབས་དང་ཁྱུང་རབས་ཤེལ་དཀར་མེ་ལོང་གཉིས་བསྡུར་ཏེ་ཁྱུང་གི་རིགས་རུས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ།《攀登》第 3—4期）一文对苯教琼布世系文献中的两部著作进行了对比研究，由此提出琼布氏最早来源于札氏（དབྲ），在此基础上分析认为，象雄人大致都来源于札氏，之后逐渐转变为琼氏。

才绒布（ཚེ་གཟུངས་འབུམ།）的《古藏文文献中的神幻王贡则考究》（གནའ་བོའི་ཡིག་ཚགས་ཁྲོད་ཀྱི་ཀོང་ཙེ་འཕྲུལ་རྒྱལ་ལ་བསྐྱར་དུ་དཔྱད་པ།《西藏研究》第 4期）一文对苯教文献中出现的神幻王贡则进行了研究，认为历史上确有其人，其对苯教的发展作出过重要贡献。作者认为后期史籍中关于大小贡则以及将其认定为孔子的说法，应该是受到中原文化的影响。

历史地理文献研究方面，银措吉（ཡུམ་མཚོ་སྐྱིད།）的《论藏族地理学著作〈世界广论〉》（བོད་ཀྱི་ས་རྒྱུས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ཆེན་པོ་༼ འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་ ༽སྐོར་བཤད་པ།《攀登》第 2期）一文对敏珠尔活佛的地理学著作《世界广论》进行了介绍，在相对封闭的藏族地区，能出现这样一部以藏地、中原、印度为主，同时涉及世界各国地理地貌和风土人情的地理学著作，实为不易。

（四）金石文献

金石文献方面，本年度亦有几篇值得注意的文章，比如卓玛加（ཀླུ་སྟོད་སྒྲོལ་མ་སྐྱབས།）的《工布永仲赞碑文“九幅万字符”考证》（ཀོང་པོ་གཡུང་དྲུང་འཛིན་གྱི་རྡོ་བརྐོས་ཡི་གེ་ལས་“གཡུང་དྲུང་རིས་དགུ་”སྐོར་ལ་གསར་དུ་དཔྱད་པ།《中国藏学》第 1期）一文，在对著名的工布第穆摩崖石刻相关内容和背景进行回顾的基础上，重点就其中最后出现的“གཡུང་དྲུང་རིས་དགུ་”进行了分析，认为这句和苯教有密切的关系，所谓“རིས་དགུ་”，指的是苯教的“九乘法”和“九级天梯”。文章最后指出，虽然当时佛教已经在吐蕃得到弘传且得到统治阶层的支持，但苯教的影响在民间仍然广泛存在。

万玛项杰（གཡུ་རྔོག་པདྨ་དབང་རྒྱལ།）的《敦煌研究院馆藏〈西藏下密院铜釜愿文〉考：摄政热振呼图克图历史的几个疑点与补述》（ཏུན་ཧོང་དུ་ཉར་བའི་ལྷ་སའི་རྒྱུད་སྨད་གྲྭ་ཚང་གི་ཚོགས་ཁྲོ་དང་དེ་འབྲེལ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོགས་གཞི་འགའ་ལ་དཔྱད་པ།《青海民族大学学报》第 2期）一文，通过对敦煌研究院馆藏《西藏下密院铜釜愿文》的研究，指出撰写愿文的“摄政热振呼图克图”是第三世热振阿旺益希楚成嘉措，并对三世热振的圆寂年代和地点、与清中央政府的关系、与协扎等贵族的矛盾等相关问题进行了考述。

多多（རྡོ་རྡོ།）的《拉喇嘛益希沃时期所立布尔敦碑文释义》（ལྷ་བླ་མ་ཡེ་ཤེས་འོད་ཡབ་སྲས་ཀྱི་སྐུ་དུས་སུ་བཞེངས་པའི་སྤུའམ་དཀོར་གྱི་རྡོ་རིང་རགས་ཙམ་གླེང་བ།《青海民族大学学报》第 3期）一文，对新发现的布尔敦碑的建立年代、立碑者、石碑形制、立碑目的和碑文的主要内容进行了介绍，其中对碑文中涉及的人名、地名和年代进行了进一步的探讨，认为碑文的解读有助于我们进一步了解分裂割据时期西藏的历史、社会、语言文字的发展状况。

从本年度藏文类历史地理考古文献的研究状况来看，体现出以下几个特点：

3.历史研究和文献研究无论在成果的数量还是质量上都超过考古和地理研究，既与研究基础和作者队伍差异有关，也需要研究者拓宽研究视野和选题范围。

4.历史研究方面，尽管本年度全面、系统的通史类著作相对较少，但以氏族史、部落史和地方史为代表的总论性学术论文数量激增。

5.与往年不同，本年度历史研究的选题多数和人物研究挂钩，历史人物研究的成果数量占据本年度历史研究成果的很大一部分。

6.整体而言，历史研究头重脚轻的状况依然没有变化，早期和吐蕃史研究所占比重较大，晚期和近代史研究明显变少。

7.文献研究方面仍然以敦煌文书研究和历史文献研究为主，利用文献亦多为藏文原文，多语种资料的引用应该是未来努力的方向。